بیش اطمینانی در تصمیم گیری چیست؟

شاید بتوان بیش اطمینانی در تصمیم گیری ها را مادر همه سوگیری ها دانست. پیامدهای بیش اطمینانی بیش از سایر سوگیری ها ماندگار و زیان بار تر است. گریفین و واوی می نویسند:«بیش اطمینانی نه تنها امری شاخص، بلکه پدیده ای جهانی است.» بنا به گفته دی بونت و تیلر این سوگیری «پایدار ترین یافته روان شناسی تصمیم گیری» است. 

بیش اطمینانی را عامل جنگ ها، حباب بازار بورس، اعتصاب ها و شکواییه های غیرضروری، نرخ بالای ورشکستگی کارآفرینان و ناکامی فرآیندهای ادغام و تملک شرکت ها عنوان کرده اند. اودین معتقد است این پدیده می تواند مبادلات بیش از اندازه زیاد در بازار سهام به رغم هزینه های آن را تبیین کند.

به نظر کامرر و لوواللو بیش اطمینانی می تواند عامل نرخ بالای ورود به عرصه کارآفرینی و کسب و کارها باشد. در حالیکه بیشتر کسب و کارهای جدید ظرف چند سال ورشکست می شوند و پول هایی که توسط بانک ها، سرمایه گذاران و بنیان گذاران در این امر وارد شده سوخت می شود. به نظر مالمندیر و تات، بیش اطمینانی می تواند نرخ بالای ادغام و تملک ها را توضیح دهد، با وجود این واقعیت که این اقدام به شکست می انجامد.

پلوس معتقد است که ببش اطمینانی عامل وقوع حادثه نیروگاه اتمی چرنوبیل و انفجار فضاپیمای چلنجر شد. می توان به سادگی اشغال عراق و بحران وام های مسکن در آمریکا را به این فهرست ها افزود. پلوس می نویسد: «هیچ مشکلی در تحلیل، قضاوت و تصمیم گیری به اندازه بیش اطمینانی رواج ندارد و به اندازه آن زیان بار نیست».

اگر ما همگی به اندازه کافی در مورد کیفیت قضاوت هایمان فروتن و متواضع بودیم، با سهولت بیشتری می توانستیم دیدگاه های خود را بازبینی و خطاهایمان را اصلاح کنیم. اما با وجود شواهد متعدد دال بر خطاهایمان، همچنان بر این باوریم که دیدگاه و قضاوت هایمان صحیح است.

بیش اطمینانی به سه شکل اساسی مورد مطالعه قرار گرفته است که به طور خلاصه بشرح زیر است:

  1. بیش واضح بینی (overprecision)

این سوگیری توصیف این گرایش ما است که بیش از حد مطمِئن هستیم که تحلیل ها و تصمیمات مان دقیق اند و به همین دلیل به آزمون مفروضات خود بی رغبت ایم و شواهدی را که نشان می دهد شاید اشتباه کرده باشیم را به عمد کنار می زنیم. این امر موجب می شود بازه اطمینان بیش از حد باریکی رسم کنیم و خیلی خاطر جمع باشیم که حقیقت را می دانیم.

   2. تخمین بیش از اندازه(overestimation)

در این سوگیری، خود را بهتر، زرنگ تر، سریع تر، قابل تر، جذاب تر و مشهور تر از آنچه واقعا هستیم تصور می کنیم. به عبارتی می توان گفت یک خود شیفته هستیم. در نتیجه، احتمال این را که در یک بازه زمانی مشخص به انجام کار موفق شویم بیش از اندازه تخمین  می زنیم و کنترل خود بر امور را بیش از آنچه واقعا کنترل داریم تصور می کنیم.

   3. خود ممتاز بینی(overplacement)

این حالت راجع به گرایشی است که به اشتباه تصور می کنیم از برخی جهات خاص، خصوصا در امور رقابتی، برتر یا بالاتر از دیگران هستیم. خود ممتاز بینی می تواند افراد را به شدت به رقابت با دیگران در عرصه مذاکره، در بازار، در دادگاه یا در میدان نبرد ترغیب کند. انبوه مذاکرات به بن بست رسیده، شکواییه های خیلی زیاد و جنگ های فرسایشی متعددی وجود دارند و خود ممتاز بینی به طور خاص می تواند توضیح دهد که چرا وضع چنین است.

در آینده، این سه شکل بیش اطمینانی را به ترتیب زیر ذره بین قرار خواهیم داد تا میزان شیوع و محدودیت های آن را بکاویم.

به بیانی دیگر، می خواهیم ببینیم که بیش اطمینانی چه زمانی می تواند مفید باشد و چه زمانی ما را گرفتار خواهد کرد...