مقدمه
تصمیم‌گیری‌ها، همچون نخستین قدم‌هایی که در مسیر زندگی می‌گذاریم، از جنبه‌های مختلف ما را همراهی می‌کنند. از انتخاب صبحانه تا تصمیم‌های حرفه‌ای، هر تصمیمی تأثیری بر زندگیمان دارد.
تصمیم‌گیری‌ها، گاهی ساده و گاهی پیچیده هستند. آنها می‌توانند بر اساس استدلال، احساسات، تجربه‌های گذشته، و حتی شانس اتخاذ شوند. اما چرا تصمیم‌گیری‌ها اهمیت دارند؟
۱. تعیین مسیر: تصمیم‌گیری‌ها به ما کمک می‌کنند مسیر زندگیمان را تعیین کنیم. آنها مانند نقشه‌هایی هستند که ما را از نقطه آغاز به نقطه پایان هدایت می‌کنند.
۲. تأثیر بر دیگران: تصمیم‌گیری‌های ما تأثیری بر دیگران دارند. از خانواده تا همکاران، تصمیم‌های ما می‌توانند زنجیره‌ای از واکنش‌ها را در اطرافمان ایجاد کنند.
۳. تجربه و رشد: تصمیم‌گیری‌ها فرصتی برای یادگیری و رشد هستند. حتی اگر یک تصمیم اشتباه باشد، می‌توانیم از آن درس بگیریم.
کیفیت تصمیم‌گیری چیست؟
مرتبط با فرآیند تصمیم‌گیری است. به این معنا که چگونه تصمیم‌ها را میگیریم، چه منابعی را برای تحلیل استفاده می‌کنیم، چقدر مستدل و دقیق به تصمیم‌گیری می‌پردازیم. در واقع، این مفهوم به شیوه و سبک تصمیم گیری، ارزیابی تصمیم‌ها از نظر کارآیی، اثربخشی، و تطابق با اهداف و ارزش‌ها مربوط میشود.
کیفیت نتیجه چیست؟
به نتیجه‌هایی اشاره دارد که از تصمیم‌گیری‌ها به دست می‌آید. این نتایج می‌توانند موفقیت‌ها، بهبودها، یا حتی شکست‌ها باشند. به طور مثال، اگر یک سازمان تصمیم بگیرد یک محصول جدید را عرضه کند، کیفیت نتیجه مرتبط با میزان موفقیت فروش، رضایت مشتریان، و سودآوری این محصول خواهد بود.
سوگیری یا خطای شناختی نتیجه نگری
در هر زمینه ای، به جای اینکه براساس کیفیت تصمیم گیری درباره خوب یا بد بودن نتیجه قضاوت کنیم، رضایت مان از نتیجه را معیار تعیین خوب یا بد بودن تصمیم گیری در نظر می گیریم. این وضعیت را به نام سوگیری نتیجه نگری(resulting) می نامند. به عبارت دیگر، سوگیری نتیجه نگری میانبری ذهنی است که در آن از کیفیت نتیجه برای فهمیدن کیفیت تصمیم استفاده می کنیم.
مردم در نتیجه نگری به خوب یا بد بودن نتیجه نگاه می کنند تا بفهمند تصمیمی که گرفته اند خوب بوده است یا بد. ما به این دلیل در این سوگیری گرفتار می شویم که نمی توانیم به وضوح ببینیم تصمیمان خوب بوده است یا بد، ولی می توانیم ببینیم نتیجه آن خوب بوده است یا نه.
نتیجه نگری راهی ساده برای ساده سازی ارزیابی های پیچیده کیفیت تصمیم است. البته کیفیت تصمیم گیری و کیفیت نتیجه با همدیگر همبستگی دارند. ولی دستکم در بیشتر تصمیم هایمان بی شک در زمانی که فقط یک بار می توانیم تصمیمی را امتحان کنیم، این همبستگی کامل نیست. امکان دارد زمان زیادی طول بکشد تا رابطه بین تصمیم و نتیجه روشن شود.
برای درک بهتر این مساله، دو نفر تصمیم می گیرند که همزمان در بازارهای مالی فعالیت کنند و از این راه کسب درآمد داشته باشند. پس از گذشت یکسال، یکی از این دو نفر درآمد بالایی را کسب کرده و لی نفر دیگر سرمایه اش را از دست داده است. به نظر شما کدامیک از این دو نفر تصمیم خوب یا بدی را گرفته اند؟
چنانچه براساس نتیجه بخواهیم قضاوت کنیم، قطعا نفر اول تصمیم خوبی گرفته و نفر دوم به دلیل نتیجه نامطلوب، تصمیم بدی را گرفته است. باور کنید مساله به این سادگی ها نیست. برای روشن شدن این موضوع، مطالب زیر را دنیال کنید.
جعبه شانس
با هر تصمیمی، آینده به شکلهای مختلفی از آب در می آید که بعضی از آنها بهتر و بعضی دیگر .بدترند وقتی تصمیمی میگیرید آن تصمیم راههای خاصی را امکان پذیر حتی اگر ندانید این راه ها در نهایت به کجا میرسند و راههای دیگری را غیر ممکن می.کند تصمیمی که میگیرید تعیین میکند کدام مجموعه نتایج امکان پذیرند و هر کدام از این نتایج چقدر احتمال بروز دارند ولی تصمیمتان تعیین نمیکند کدام مجموعه نتایج در عمل اتفاق خواهند افتاد.
شانس چیست؟
شانس یا بخت، دو یا چند اتفاق یا رویداد که با یکدیگر ارتباطی ندارند ولی همزمانی آن ها باعث رویدادی نامتعارف(مثبت یا منفی) خواهد شد.
نقش شانس در زندگی و کار
شانس تأثیرش را بین تصمیم تان و اینکه در نهایت به کدام یک از مسیرهای احتمالی میرسید نشان میدهد. شانس عاملی است که هیچ کنترلی بر آن ندارید و تعیین میکند در کوتاه مدت کدام یک از نتایج احتمالی تصمیم خود را در عمل خواهید دید. به عبارت دیگر عامل مهمی وجود دارد که بر چطور از آب درآمدن زندگیمان تأثیر میگذارد شانس چیزی است که بین تصمیم شما که نتایج مختلفی دارد و نتیجه ای که واقعاً به دست میآورید مداخله میکند.
چون هر تصمیمی فقط مجموعه نتایج ممکن را تعیین میکند که بعضی ها خوب، بعضیهایشان بد و بعضیهایشان در حد وسط قرار دارند. این یعنی نتایج خوب ممکن است هم از تصمیمات خوب و هم از تصمیمات بد ناشی شوند.
در ادامه موارد بالا، به ماتریس زیر برای درک بهتر کیفیت تصمیم گیری و کیفیت نتایج نگاه کنید. در ادامه به توضیح هریک از خانه های این جدول می پردازیم:
پاداش کسب شده :
وقتی حاصل میشود که تصمیم خوبی می گیرید و آن تصمیم به نتیجه خوبی منجر می شود، مانند زمانی که تا سبز شدن چراغ راهنمایی منتظر میمانید و بعد به سلامت از چهارراه میگذرید.
خوش شانسی :
زمانی اتفاق می افتد که تصمیمی نه چندان خوب میگیرید ولی نتیجه اش خوب از آب در می آید.
ممکن است پشت چراغ قرمز بایستید، ولی چون تمام حواستان به مهمترین توییت ،دنیاست، متوجه سبز شدن چراغ نشوید. اگر به موقع حرکت نکردنتان برای عبور از چهارراه به طور اتفاقی باعث شود با راننده ای که چراغ قرمز را رد کرده است تصادف ،نکنید این اتفاق باعث نمیشود نگاه کردن به اینستاگرام در زمان رانندگی تصمیم خوبی شود.
بدشانسی :
زمانی مطرح میشود که تصمیم خوبی می گیرید ولی نتیجه اش بد از آب در می آید.
ممکن است وقتی چراغ سبز است حرکت کنید و با کسی تصادف کنید که چراغ قرمز را رد کرده است. این تصادف نتیجه بدی است ولی به این دلیل پیش نیامده که تصمیمتان برای حرکت براساس رنگ چراغ راهنمایی تصمیم بدی بوده است.
سزای به حق :
به معنای گرفتن تصمیم بدی است که منجر به نتیجه ای بد می شود.
مثل گذشتن از چراغ قرمز و تصادفکردن.
نیازی به گفتن نیست که در سابقه تصمیم گیری هر فردی مثالهای فراوانی از هر یک از این چهار دسته وجود دارد. گاهی اوقات تصمیمات عالی تان به نتیجه ای عالی میرسند؛ گاهی اوقات هم بدشانسی مشکل و مانع ایجاد می کند، گاهی اوقات تصمیمات بدتان نتیجه وحشتناکی به دنبال دارند؛ گاهی اوقات هم شانس می آورید، ولی نتیجه نگری باعث میشود دیگر نقش شانس در چگونه از آب درآمدن نتایج را نبینید.
نتیجه گیری
به طور کلی، بهبود کیفیت تصمیم گیری نیازمند توجه به جنبه‌های مختلفی است. در ادامه، چند نکته برای بهبود کیفیت تصمیم گیری و به تبع آن بهبود نتایج را مطرح می‌کنم:
تحلیل دقیق: قبل از ارائه نتایج، تحلیل دقیقی از داده‌ها و اطلاعات مربوطه انجام دهید. این تحلیل می‌تواند شامل روش‌های آماری، مدل‌سازی، و تحلیل مقایسه‌ای باشد.
استفاده از منابع معتبر: در تحقیقات و مطالعات خود، از منابع معتبر و قابل اعتماد استفاده کنید. اطلاعات نادرست می‌تواند منجر به نتایج نادرست شود.
تنوع در روش‌ها: اگر ممکن است، از روش‌های مختلف برای به دست آوردن نتایج استفاده کنید. این کار می‌تواند به تأیید و قوت نتایج شما کمک کند.
توضیحات کامل: نتایج خود را به‌طور دقیق و کامل توضیح دهید. از نمودارها، جداول و تصاویر نیز بهره ببرید.
بررسی حساسیت: بررسی کنید که نتایج شما نسبت به تغییرات در پارامترها یا فرضیات چقدر حساس هستند.
در نهایت، بهبود کیفیت تصمیم گیری و نتایج نیازمند ترکیبی از دانش، تجربه، دقت و شانس است. ولی بخاطر داشته باشید وقتی نتیجه را در تصمیمات مان می بینیم، اغلب اوقات به نحوی مسائل را در نظر میگیریم که گویا فقط پاداش کسب شده یا جزای به حق در کار بوده است پس بدشانسی و خوش شانسی در سایه محو میشوند. وقتی صحبت از درس گرفتن از تجربه میشود این سایه ممکن است باعث شود درسهای خوبی از تجربه تان نگیرید.
وقتی تصمیمی میگیرید که احتمال بد شدن نتیجه اش فقط 10 درصد است طبق تعریف 10 درصد اوقات به نتیجه ای بد میرسید و هرچند 90 درصد احتمال داشته نتیجه این تصمیم خوب از آب دربیاید. این خطر وجود دارد که به لطف نتیجه نگری در این 10 درصد اوقات براساس آنچه اتفاق افتاده فکر کنید تصمیمتان بد بوده است.
در نگارش این مطلب از کتاب چگونه تصمیم بگیریم(نویسنده: آنی دوک، مترجم: مریم اصغرپور، انتشارات آریانا قلم) استفاده شده است.
